Het kiezen van het beste matras

Voordelen van een goed matras
Slapen op een verkeerd matras heeft negatieve gevolgen voor de lage rug. Een matras dat geen goede ondersteuning voor de rug biedt versterkt een slechte slaaphouding, overbelast de spieren en helpt de wervelkolom niet in een rechte lijn, allemaal dingen die lage rugpijn kunnen verergeren. Het slaapcomfort wordt ook verminderd wanneer men niet het juiste matras kiest dat voldoet aan de individuele voorkeuren. Een matras dat zorgt voor zowel slaapcomfort als ondersteuning voor de rug helpt om lage rugpijn te verminderen en geeft de rug gedurende de nacht de gelegenheid om echt te rusten en te herstellen. Dus zowel de slaaphouding als datgene waarop men slaapt kunnen bepalende factoren zijn bij rugklachten of bij het verhelpen ervan.
Te veel mensen slapen nog steeds in een te hard bed of juist in een ‘kuil’. Het kiezen van het juiste matras voor slaapcomfort en ondersteuning voor de rug kan met het gevarieerde aanbod van matrassen op de markt tot een moeilijke keuze leiden. Voor mensen met lage rug pijn is het zeker waard om de tijd te nemen om het beste matras voor hun rug te selecteren.

De basis eigenschappen van een bed
Naast het esthetische aspect, afwerking, bedcomfort, brandveiligheid, sterkte en duurzaamheid van de verschillende bedcomponenten zijn ook hardheid, conformiteit, warmte-isolatie en vochtdoorlaatbaarheid belangrijke bedeigenschappen. Deze laatste vier eigenschappen zijn fundamenteel en bepalend voor het functioneren van de slaap.

Conformiteit
De conformiteit is een bedeigenschap die aangeeft hoe gelijkmatig het slaapsysteem zich aanpast aan de lichaamsvormen, rekening houdend met gewicht en lichaamsmaten, met als doel een adequate wervelkolomondersteuning. In een goed ondersteunend bed met hoge conformiteit zal de natuurlijke vorm van de wervelkolom gehandhaafd worden. Wanneer men in zijlig slaapt is het wenselijk dat de wervelkolom in een horizontale lijn ligt. In ruglig moet het lichaam zodanig ondersteund worden dat de wervelkolom haar natuurlijke s-vorm behoudt. 

Ligcomfort
Of men op een bed ‘juist’ ligt, is voor het grootste deel afhankelijk van de conformiteit van het bed. Of men in het bed ook comfortabel slaapt, is echter ook afhankelijk van bedeigenschappen zoals hardheid, ventilatie en warmte-isolatie. De hardheid is een bedeigenschap die vooral bepaald wordt door de matras. Hoe diep men in het bed wegzakt is afhankelijk van gewicht, vorm van het lichaam en de lighouding. Aan welke hardheid of zachtheid men de voorkeur geeft is grotendeels een kwestie van gewenning en persoonlijke smaak. Voor zwaardere mensen is een harde matras meer geschikt. De lichtgewichten daarentegen slapen beter op een wat zachter matras.

Warmte-isolatie
Voor het goed functioneren van ons lichaam en de slaap is het belangrijk dat we ook tijdens de slaap een vrij constante lichaamstemperatuur trachten te behouden. Tijdens de nacht daalt de lichaamstemperatuur van een volwassene gemiddeld met 1 à 1,5ºC. De optimale bedtemperatuur varieert van 28º tot 32ºC. Een ongunstige warmteregulatie heeft duidelijk een negatieve invloed op de kwaliteit van de slaap. Evenals de hardheid is ook de warmte-isolatie een zaak van persoonlijke voorkeur. De een heeft het nou eenmaal liever wat warmer dan de ander. Verder kunnen de wensen van de slaper in de zomer en winter verschillen. Mensen met rugklachten ervaren vaak dat warmte gunstig werkt. Een voorwaarde is wel dat het vocht dat ’s nachts wordt uitgewasemd gemakkelijk kan worden afgevoerd, ongeacht de persoonlijke voorkeur of het seizoen.

Vochtdoorlaatbaarheid
De vochtabsorptie wordt door de toplagen van de matras bepaald. De vochtdoorlating geeft aan hoe gemakkelijk het slaapsysteem dit vocht doorlaat en afvoert. De matrasdrager moet ook voldoende vochtdoorlatend zijn, om te voorkomen dat aan de onderzijde van de matras het vocht condenseert en aanleiding geeft tot schimmelvorming. We spreken in dit geval over de ventilatie of de vochtdoorlating van het slaapsysteem. Per nacht geeft het lichaam ongeveer 200 tot 300 ml vocht af aan de matras, de lakens, het dekbed en het kussen. Volgens metingen aan het Instituut voor Toegepast Onderzoek van de Universiteit van Kiel (Jürgens, H.W.) kan dit zelfs oplopen tot 2,5 liter per nacht/per persoon.

Onderhoud
De matras is een product dat op zichzelf geen onderhoud vergt. Toch is het belangrijk een matras regelmatig en goed te verluchten, zowel de boven als de onderkant; dit beïnvloed de rechtstreeks de levensduur van de matras. Laat ook het bedtextiel de gehele dag luchten. Maak het bed op net voor het slapen gaan. Verschoon de lakens wekelijks. Om een lange levensduur van de matras te bevorderen en een eenzijdige drukbelasting te voorkomen, is het nodig hem af en toe te draaien in de lengterichting en 180 graden. Over het algemeen is er een sterke correlatie tussen de prijs en de duurzaamheid van een slaapsysteem.

Hanteerbaarheid
Hanteerbaarheid speelt een grote rol bij de mogelijkheid tot opmaken van het bed, luchten van de matras en schoonmaken van de ruimte onder het bed. Vaak ontstaan er rugklachten bij deze activiteiten.

Stabiliteit, sterkte en duurzaamheid
Wanneer de slaper van houding verandert, is het belangrijk dat het slaapsysteem niet nadeint. De sterkte is vooral een belangrijkste eigenschap van de bodem. Een matras zal, afhankelijk van de kwaliteit, ongeveer tien jaar meegaan.

De afmetingen van het bed
Tijdens de slaap veranderen we frequent van houding zodat het bed voldoende groot moet zijn om deze houdingsveranderingen op een veilige wijze toe te laten. De optimale bedlengte is 20 à 30 centimeter groter dan de lichaamslengte. Wie nog meer ruimte wenst kan de volgende criteria hanteren: neem de lichaamslengte plus de reikwijdte van de armen als ze achter het hoofd gestrekt zijn, of de lichaamslengte plus 35 centimeter. Een bed dient in de breedte ruim plaats te kunnen bieden aan een persoon in zijlig met de knieën gebogen. Bij een persoon met lange benen kan dit tot 100 cm oplopen. Volgens verschillende onderzoekers is 90 cm een minimum om aangenaam te kunnen slapen. Voor een dubbel bed zou 180 cm breedte voldoende moeten zijn. Om makkelijk in en uit het bed te stappen moet een bed voldoen aan een zekere standaardhoogte. De behoefte hieraan wordt groter bij rugklachten en/of ouder worden. Algemeen wordt vermeld dat de afstand van de matrasrand tot de vloer minstens 45 cm moet bedragen.

Het beste matras voor patiënten met lage rugpijn
Om patiënten met lage rugpijn te helpen om het beste matras voor ondersteuning van de rug en slaapcomfort te kiezen zijn de volgende praktische richtlijnen ontwikkeld:

1. Persoonlijke voorkeur zou moeten bepalen welk matras aan te schaffen.
Een matras dat iemand helpt zonder pijn en stijfheid te slapen is het beste matras voor dat individu. Er is niet één matras dat voor iedereen met lage rugpijn werkt. Patiënten zouden een matras moeten kiezen dat aan hun eisen van comfort en ondersteuning voldoet en hen een goede nacht slaap biedt.

2. Begrijp en informeer naar de componenten van het matras.
De veren binnenin een matras geven steun aan de rug. Verschillende matrassen variëren in het aantal en de verdeling van de veren. De vulling en de opdeklaag van het matras levert comfort en steun en het matras heeft verschillende hoogten. De hoogten van een matras variëren van 18 tot 45 centimeter. Voor een juiste ondersteuning van de rug en een goed slaapcomfort zou de patiënt moeten kiezen voor het juiste aantal veren, de soort vulling, de opdeklaag en de optimale hoogte van het matras.

3. Vind een matras met voldoende steun voor de rug om lage rugpijn te verminderen.
Een goed matras zou voldoende steun moeten geven en ondertussen de rug in een rechte lijn houden. Een juiste ondersteuning van de rug van het matras helpt ook spierpijn in de morgen te voorkomen. Een recent onderzoek geeft aan dat medium-hard matrassen gewoonlijk meer ontspanning voor de rug geven dan harde matrassen (Kovacs FM, Abraira V, Pena A, Martin-Rodriguez JG, Sanchez-Vera M, Ferrer E, Ruano D, Guillen P, Gestoso M, Muriel A, Zamora J, Gil del Real MT, Mufraggi N. Effect of firmness of mattress on chronic non-specific low-back pain: randomised, double-blind, controlled, multicentre trial. The Lancet. 2003 Nov 15;362(9396):1599-1604). Aan dit onderzoek deden 313 volwassenen mee met chronische lage rugpijn en rugpijn terwijl zij in bed lagen en uit hun bed stapten. Gebaseerd op de resultaten van het onderzoek verzorgde een medium-hard matras patiënten een betere balans tussen ondersteuning van de rug en comfort voor de lage rugpijn dan een hard matras. Slapen op een te hard matras geeft een additionele druk op de rug, dat voor sommige patiënten tot meer rugpijn resulteerd. Het bleek echter eveneens dat er ook genoeg patiënten waren die vermindering van de lage rugpijn ervaarden terwijl zij in bed lagen en ook bij het opstaan na het slapen op een hard matras. Een medium-hard matras is dus niet voor iedereen het meest comfortabele matras.

4. Probeer bij het aanschaffen van een matras een evenwicht tussen ondersteuning van de rug en slaapcomfort te bereiken.
Tijdens het slapen op een matras is algeheel comfort net zo belangrijk als voldoende ondersteuning van de rug. Het slapen op een te hard matras kan pijn op drukpunten van de rug veroorzaken. Een medium-hard matras zou meer comfortabel kunnen zijn omdat de schouder en heupen iets in het matras kunnen zakken. Patiënten die een wat steviger matras voor meer steun van de rug willen kunnen kiezen voor een matras met een wat dikkere opdeklaag voor meer comfort. 

5. Weet wanneer het tijd is voor een nieuw matras.
Wanneer een oud matras in het midden zichtbaar inzakt of wanneer de patiënt niet langer comfortabel op het matras ligt, is het waarschijnlijk tijd om een nieuw matras te kopen. Planken onder een ingezakt matras leggen is slechts een korte-termijn oplossing en kan op langere termijn meer rugproblemen veroorzaken. De meeste goede matrassen hebben een levensduur van zo’n 10 jaar, maar wanneer het oude matras nog steeds comfortabel ligt, dan kan nog even gewacht worden voordat men een nieuw matras aanschaft. 

6. Kijk naar de beste kwaliteit van het matras en niet alleen naar de prijs.
Ongeveer éénderde van ons leven liggen we in bed. Het vinden en aanschaffen van een kwalitatief goed matras is de investering waard, gezien het effect dat een matras op lage rugpijn en slaapcomfort kan hebben. Matrassen met meer veren en een dikkere opdeklaag zijn meestal van betere kwaliteit en zijn daarom ook wat duurder. Echter, een hogere prijs geeft geen garantie dat het matras meer comfortabel ligt of meer steun geeft dan een minder duur matras. Matras winkels hebben vaak uitverkoop of speciale aanbiedingen dus het kan de moeite waard zijn voor een kijk-en-vergelijk om de beste prijs voor het juiste matras te krijgen. 

7. Kijk uit voor advertenties met (te) mooie beloftes.
Claims dat een matras ‘orthopaedisch’ of ‘medisch-goedgekeurd’ is moeten met skepsis worden bekeken. Er is nog nooit uitgebreid medisch of gerandomiseerd klinisch onderzoek naar matrassen en lage rugpijn gedaan. Elke patiënt moet zelf bepalen of de geclaimde extra’s van een matras meer comfort en meer steun voor de rug geven. 

8. Test een matras voordat u het koopt!
Probeer verschillende merken en hardheden matrassen uit. Wanneer mogelijk test een matras minimaal voor twee weken. Wanneer u met twee personen op een matras slaapt, test dit dan samen om er zeker van te zijn dat er genoeg ruimte is en dat het matras voor beiden comfortabel is. Het is belangrijk om verschillende matrassen uit te proberen, omdat leveranciers matrassen met diverse hardheden en opdeklagen verkopen. 

9. Koop een matras van een betrouwbare leverancier.
Informeer bij de klantenservice van de leverancier over onder andere testmogelijkheden, mogelijkheden voor levering, garantie, het verwijderen van oude matrassen en vooral de mogelijkheid voor ruilen. 

10. Zorg goed voor uw matras
Het verdient aanbeveling om uw matras elke zes maanden om te draaien om te zorgen dat het matras gelijkmatig slijt. Dit houdt in: het matras 180 graden omdraaien, maar ook in de lengte draaien. Het is het best om een matras aan te schaffen inclusief het bijbehorende onderstel.